Presenteïsme. Wat is het? 

‘Presenteïsme betekent dat je wel op je werk bent, maar niet optimaal presteert, meestal door gezondheidsklachten en/of verminderde motivatie als gevolg van de verhoogde werkdruk, de jobonzekerheid of andere stressgerelateerde factoren.

Verschijningsvormen en oorzaken

De oorzaken van presentëisme kunnen zeer uiteenlopend zijn. In grote trekken kunnen ze worden ingedeeld in twee groepen.

De eerste groep betreft werknemers die – vanuit een sterk gevoel van loyaliteit, de schrik om hun job te verliezen, sociale druk, of het gevoel van onvervangbaar te zijn – toch gaan werken als ze ziek zijn. Daarbij kunnen zowel mensen zitten die op het randje van een burn-out staan, maar ook zij die met een flinke griep de rest van het bedrijf infecteren.

Een tweede groep zijn diegenen die weliswaar fysiek aanwezig zijn, maar veel tijd besteden aan dingen die niets met het werk te maken hebben. Ze komen misschien wel elke dag ijverig opdagen, maar qua productiviteit en motivatie zijn ze ‘Out Of Office’. Relatieproblemen, de zorg voor zieke familieleden, schulden, frustratie, slechte relaties met collega’s.. het zijn maar enkele van de veel voorkomende oorzaken.

Mogelijke gevolgen en risico’s

1. Hogere Kosten

Toegegeven: als het alternatief is dat de medewerker volledig OUT is, dan kan presenteïsme voor de werkgever een relatieve winst betekenen. Wanneer iemand met een gebroken been toch van thuis uit wil doorwerken, bijvoorbeeld. Of thuiswerk bij een lichte verkoudheid: dit geeft op lange termijn geen gezondheidsrisico’s voor de werknemer, en bovendien vermijd je dat andere collega’s worden besmet.
Maar denk ook eens aan de keerzijde. Wanneer een werknemer gewettigd afwezig is omwille van fysieke of mentale ziekte, komen de ziekteverzekering en overheid tussen in de kosten die daarmee gepaard gaan. Bij presenteïsme blijft een werknemer echter aanwezig in het bedrijf, hoewel zijn productiviteit een heel stuk lager ligt. Onderzoek wijst uit dat zieke medewerkers al snel 20% minder presteren en de foutkans met 60% toeneemt.  De financiële verliezen die daardoor ontstaan, zijn volledig ten laste van de werkgever. Of denk maar aan de reële kost wanneer een medewerker – die aanvankelijk aan het werk bleef – nadien langdurig uitvalt met pakweg burn-out.

2. Ongevallen en burn-out

Wanneer werknemers no matter what blijven doorwerken kan dat na verloop van tijd tot nare gevolgen leiden: er worden vaker fouten gemaakt door onoplettendheid waardoor men ook sneller betrokken raakt bij arbeidsongevallen.

Bovendien is presenteïsme vaak een voorbode voor erger. Wie zonder recuperatie met stress-symptomen blijft doorwerken zal over de eigen grenzen heen gaan en uiteindelijk opgebrand raken. En daar is hij dan: de gevreesde burnout;  vaak met blijvende fysieke of cognitieve klachten…

2. Negatieve impact op het team

Contradictorisch genoeg is ziek gaan werken voor sommigen een bewijs van hun inzet en collegialiteit. Nochtans lokt presenteïsme vaak ook negatieve reacties uit bij het team.

— Door gebrek aan concentratie ontstaan meer fouten die duur kunnen uitdraaien voor het bedrijf;

— Collega’s raken gefrustreerd wanneer ze merken dat de persoon minder productief is en het extra werk op hun schouders terechtkomt;

— En tot slot lopen ze zelf de kans om ziek te worden na besmetting door een zieke collega. Bepaald geen prettig vooruitzicht. (Gelukkig heeft de coronacrisis hier alvast voor een verhoogd bewustzijn gezorgd.)

Wat kan je doen als werkgever?

Doorwerken tijdens ziekte mag dan wel duiden op loyaliteit en inzet, toch werkt het op termijn contraproductief, zowel voor de werkgever, de werknemer en het hele team.  Organisaties hebben er daarom alle belang bij het presenteïsme van hun werknemers niet te negeren. Hier zijn alvast enkele tips:

Ga voor een open communicatie

In tegenstelling tot absenteïsme is presenteïsme moeilijk meetbaar. Probeer alert te zijn voor bepaalde signalen, ga het gesprek aan en biedt hulp aan! En durf te vragen naar privé-factoren die eventueel meespelen.

Maar vooral: crëer een context waarin de werknemer uit zichzelf de juiste keuze maakt om de eigen gezondheid (en die van zijn of haar collega’s) voorop te zetten. Op die manier stimuleer je dat iemand die zich ziek voelt minder geremd zal zijn om dit te melden en thuis uit te zieken.

Investeer in een algemeen gezondheidsbeleid

Een gezondheidsbeleid, dat is meer dan een fruitmand en een fitnessabonnement. En het betekent ook niet enkel dat je beter uitziekt wanneer je je niet goed voelt. Het gaat erom dat je als werkgever je medewerkers ondersteunt in hun persoonlijke groei en hen aanmoedigt om goed voor zichzelf te zorgen.

Wat kunnen we voor u doen?

Bij Balance Lab kunnen we zowel leidinggevenden als medewerkers voorzien van de nodige coaching in weerbaarheid en vitaliteit. Zo kan bv. ondersteuning worden geboden bij het (her)vinden van hun drijfveren, energie, en het omgaan met langdurige stress om te vermijden dat – wie in de risicozone zit – effectief een burn-out krijgt.